00:00.0
00:02.3
Video này được tài trợ bởi dao Kamikoto.
00:02.4
00:06.0
Giờ tôi phải thú thật là nhà tài trợ này làm tôi nhảy lên như một đứa nhóc,
00:06.1
00:09.3
bởi tôi chưa, chưa bao giờ có một con dao đầu bếp chuyên nghiệp bao giờ.
00:09.4
00:12.0
Và những con dao này thực sự được dùng bởi đầu bếp chuyên nghiệp.
00:12.1
00:16.9
Tôi đặt hàng bộ dao Kanpeki và nó đến với một hộp gỗ tuyệt đẹp.
00:17.0
00:20.7
Mở ra và bên trong bạn sẽ thấy giấy chứng chỉ xác thực rằng
00:20.8
00:26.2
chúng được làm thủ công với thép Nhật từ Niigata, Ibaraki và kanagawa.
00:26.3
00:30.0
Mỗi con dao này được làm trong công đoạn 19 bước bởi một chuyên gia
00:30.1
00:34.9
bằng phương pháp trăm tuổi mà phải mất vài năm để hoàn thành một con dao.
00:35.0
00:38.1
Vậy là, bạn đang nhận một kiệt tác thủ công đấy.
00:38.2
00:41.8
Bạn cũng sẽ có hướng dẫn cách đúng để giữ sạch, bén và giữ đựng những con dao.
00:41.9
00:45.5
Điều này là quan trọng đối với Kamikoto và quan trọng ở đây
00:45.6
00:48.1
vì những thứ này không phải là dao bếp tầm thướng nào khác.
00:48.2
00:52.9
Những con dao này nên được cất giữ trong hộp và ta được khuyên là nên có một đá mài cho chúng.
00:53.0
00:56.8
Và, thì tôi chưa từng cầm thứ gì như vậy trên tay tôi bao giờ,
00:56.9
00:59.4
độ nặng, độ cân bằng, cái nhìn bắt mắt, và tin tôi đi,
00:59.5
01:02.3
tôi cũng chưa từng cầm thứ gì mà sắc bén đến thế này trong đời bao giờ
01:02.4
01:06.0
và tôi từng là một chàng tiều phu kế bên nhiều thứ sắc bén và nguy hiểm.
01:06.1
01:12.5
Cái con dao nhỏ này là một con dao đa dụng mà bạn có thể dùng để cắt nhỏ thịt cũng như cắt nhỏ trái cây và rau củ khác,
01:12.6
01:16.9
cực kì tiện lợi, cực kì dễ dùng và gần như có thể dùng để làm bất cứ thứ gì,
01:17.0
01:18.6
Một con dao đa dụng tuyệt vời.
01:18.7
01:22.4
Cái con dao to này gọi là một là nó đước làm để chặt rau củ
01:22.5
01:25.4
cái đầu cong cùn có nghĩa là bạn có thể đưa lên đưa xuống
01:25.5
01:27.2
gần như là một chuyển động tròn.
01:27.3
01:30.2
Như bạn có thể thấy, một bên thì phẳng, trong khi bên còn lại thì cong.
01:30.3
01:32.7
Điều này nghĩa là nó có thêm một lưỡi dao sắc bén.
01:32.8
01:36.3
Lí tưởng để nhanh chóng cắt rau củ thành những lát cực mỏng.
01:36.4
01:41.9
Và cái to này là để cắt và xẻ thịt và như bạn có thể tưởng tượng, nó cực kì bén.
01:42.0
01:43.9
Đây, tuy nhiên, là nơi tôi đối mắt một vấn đề,
01:44.0
01:46.8
không phải với mấy con dao, chúng tuyệt vời. Nhưng với chính tôi.
01:46.9
01:49.9
Như bạn đã để ý hình đại diện của tôi, tôi đã có hơi tí tròn trĩnh.
01:50.0
01:54.3
Nên là tôi chỉ đang ăn rau củ và trái cây, chỉ ăn thịt một lần một tuần,
01:54.4
01:58.5
và nó thường là súp thịt bò rau củ. Vậy thứ mà tôi có thể cắt
01:58.6
02:03.3
là rau củ và súp bò. Nhưng dù cho vậy, và hãy nhớ là tôi chẳng phải là đầu bếp gì,
02:03.4
02:07.7
Tôi đã không bao giờ có thể cắt cà rốt, tỏi thành những lát nhỏ như
02:07.8
02:12.1
bạn có thể thấy đây. Đơn giản là tuyệt vời. Tôi thấy thật mềm mại cắt đưa
02:12.2
02:16.2
dao thái rau củ này qua củ cà rốt, cứ như là sợi chỉ nóng qua bơ.
02:16.3
02:18.9
Gần như không có một tí phản kháng nào
02:19.0
02:21.6
dao cắt rau củ hoàn toàn tuyệt vời và đáng mua.
02:21.7
02:24.7
Tôi dùng con dao nhỏ để cắt phần xương ra khỏi thịt bò và rồi
02:24.8
02:27.2
dao lớn để cắt thịt bò ra nhiều miếng.
02:27.3
02:30.9
Đây cũng thường cực kì chán, nhất là khi cắt phần xương ra.
02:31.0
02:35.3
Nhưng với con dao Kamikoto này, tuyệt vời, như đang cắt bơ.
02:35.4
02:38.7
Còn về phần nghiên liệu, tôi ném cả một củ tỏi và một lá nguyết quế
02:38.8
02:41.1
vào trong một nồi, bỏ vào tất cả miếng thịt và rau củ đã cắt,
02:42.6
02:43.2
tí hạt tiêu,
02:43.3
02:44.8
và thêm một là nguyệt quế cho lành.
02:44.9
02:47.5
hâm nó trong bốn tiếng ở mức nhiệt vừa phải và chúc mừng bạn,
02:47.6
02:48.7
một súp thịt bò đơn giản.
02:48.8
02:51.2
thứ béo bỡ nhất mà tôi được ăn khi đang ăn kiêng.
02:51.3
02:54.2
Tôi nghĩ tôi đã không thể hiện đủ khả năng mà những con dao tuyệt vời này có thể
02:54.3
02:56.6
với cái mà tôi dùng nó vào, nhưng ta sẽ sẽ dùng nó rất nhiều.
02:56.7
03:00.6
Nếu tôi nhận được tài trợ nữa từ Kamikoto, tôi sẽ cố nấu thứ gì đó tốt hơn
03:00.7
03:03.9
như Schnitzel cá hồi hay bít tết. Tôi hoàn toàn hài lòng
03:04.0
03:05.7
khi sử dụng những con dao này, chúng thật tuyệt vời.
03:05.8
03:09.5
Nếu bạn thấy thú vị, bạn nên đi đến kamikoto.com/kraut.
03:09.6
03:12.4
Kamikoto hiện tại đang có một holiday sale và nếu bạn
03:12.5
03:16.4
dùng cái mã giảm giá "kraut", bạn có thể giảm thêm 50 đôla khỏi
03:16.5
03:17.2
giao dịch mua của bạn.
03:17.3
03:19.6
Tôi cũng sẽ mua một một bộ luôn như là một
03:19.7
03:21.2
quà tặng giáng sinh cho một người thân của tôi,
03:21.3
03:24.4
bởi vì tôi chắc chắn đã bị thuyết phục.
03:24.5
03:27.8
Cảm ơn lần nữa đến Kamikoto vì đã tài video này và giờ, ta bắt đầu nào.
03:37.7
03:38.2
[Tiếng sách rơi xuống bàn]
03:40.7
03:47.3
"Cách mà Đan Mạch tạo ra Dân chủ Xã hội"
03:48.6
03:51.9
Cầm lên và đọc một vài sách khoa học chính chị và tôi cam đoan
03:52.0
03:55.7
với bạn là bạn sẽ luôn luôn gặp một cụm từ nhất định:
03:57.6
03:58.9
"Đi đến Đan Mạch"
04:00.2
04:03.8
"Đi đến Đan Mạch" là một dạng meme trong khoa học chính trị và
04:03.9
04:07.1
nhất là trong Kinh tế học phát triển. Nó tồn tại bởi vì
04:07.2
04:10.1
Sự liên tục của Đan Mạch trong mức sống cao.
04:10.2
04:13.8
Trong cả gần một thế kỉ, Đan Mạch đã xếp hạng trong top 10 nước
04:13.9
04:14.5
trên thế giới.
04:14.6
04:17.8
Thường là đứng thứ nhất trong mức sống trung binh cao nhất,
04:17.9
04:21.9
ít nghèo đói, mức thuận lợi kinh doanh, chất lượng dịch vụ công cộng,
04:22.0
04:25.3
trách nhiệm và minh bạch của chính phủ, tự do báo chí,
04:25.4
04:27.3
chất lượng cuộc sống, chất lượng dịch vụ y tế,
04:27.4
04:30.3
mức phát triển cơ sở hạ tầng, và đây cũng liên tục là
04:30.4
04:32.7
nước ít tham nhũng nhất thế giới.
04:32.8
04:36.3
Kinh tế học phát triển là một lĩnh vực kinh tế mà nghiên cứu và
04:36.4
04:40.0
cố để tạo ra chính sách để phát triển xã hội bằng cách cải cách và
04:40.1
04:43.5
xây dựng lại chính sách với ý định để nâng cao cơ cấu chính trị,
04:43.6
04:46.4
kinh tế và xã hội. Kế quả từ đó là khi các
04:46.5
04:49.6
nhà chính trị và kinh tế học nói về việc phát triển điều kiện
04:49.7
04:53.8
chính trị và kinh tế của mốt đất nước với Đan Mạch luôn là mức
04:53.9
04:57.6
tiêu chuẩn vàng trong sự phát triển. Họ bắt đầu nói là họ đang cố
04:57.7
05:00.1
đưa nước cho giống như Đan Mạch.
05:00.2
05:04.1
Và vì thế, "đi đến Đan Mạch" trở thành một kiểu meme.
05:04.2
05:08.4
Trên bề mặt, nó có vẻ là một ý tưởng hay. Đan Mạch là một xã hội
05:08.5
05:11.2
đang làm tốt, vậy ta hãy chỉ sao chép thứ gì đang làm tốt.
05:11.3
05:14.5
Đan Mạch có luật chống tham nhũng và quy định về minh bạch
05:14.6
05:18.7
tài chính rất gắt gao. Thứ mà chắc chắn công hiến cho thứ hạng thấp
05:18.8
05:20.5
của Đan Mạch trên xếp hạng quốc tế
05:21.3
05:25.3
Philippines cũng có luật và qui định chống tham nhũng khắc khe,
05:25.4
05:28.3
vậy mà họ là một trong những nước tham nhũng nhất trong châu Á.
05:28.4
05:31.1
Chỉ đơn giản là sao chép một điều luật không có đưa lại kết quả
05:31.2
05:35.5
mà bạn mong muốn đạt được trừ khi bạn đem theo cái luật đó
05:35.6
05:37.6
cái nền móng thể chế xã hội mà đảm bảo là đạo luật có ảnh hưởng
05:37.7
05:40.2
như ý. Thể chế chính phủ của Đan Mạch hoạt động được
05:40.3
05:44.6
bởi vì người dân Đan Mạch tin vào thể chế đó trong khithể chế của
05:44.7
05:47.7
Philippines thì không được tin tưởng để hoạt động bởi người Philiippines.
05:48.3
05:52.1
Vì thế, để hiểu cách mà ta có thể đến Đan Mạch, ta đầu tiên phải
05:52.2
05:54.3
hỏi cách nào mà Đan Mạch...
05:54.9
05:56.2
đi đến Đan Mạch.
05:57.0
06:00.4
Để đến đó, ta phải hỏi một câu hỏi mà ít khi bảo giờ được hỏi.
06:00.5
06:02.6
Làm cách nào mà nền dân chủ đến Đan Mạch?
06:02.7
06:07.1
Ta đều có một hiểu biết bề mặt cách mà nền dân chủ khác phát triển.
06:07.2
06:10.2
Chúng ta biết sự phát triển lịch sử mà dẫn đến nền dân chủ Anh.
06:10.3
06:12.9
Ta cũng biết cách mà nền dân chủ Pháp đã phát triển.
06:13.0
06:16.5
Nhưng một sai lầm thường làm là cái giả định là hai đó là
06:16.6
06:18.3
con đường duy nhất đến sự tự do.
06:18.4
06:22.7
Vài anh Anh phạm một sai lầm khi giả định là nền dân chủ Anh-Mĩ
06:22.8
06:26.3
là con đường thực sự duy nhất đến nền dân chủ, và dân chủ là
06:26.4
06:29.8
món quà Anh tặng cho thế giới. Trong khi vài người Pháp coi
06:29.9
06:34.5
cộng hòa Pháp là dạng thuần túy và đúng duy nhất ngoài kia.
06:34.6
06:37.7
Scandinavia chỉ Scandinavia được thuận tiện bỏ qua trong này,
06:37.8
06:41.7
bạn sẽ tìm một vài ngẩu sinh nhắc đến về thể chế đại nghị Đan Mạch
06:41.8
06:45.6
được thành lập năm 1849. Nhung cách nó thành ra thế cách nào
06:45.7
06:47.6
thì lại bỏ qua trong lịch sử phổ thông.
06:47.7
06:51.5
Nền dân chủ chỉ xuất hiện từ đâu ra và nó có vẻ là như thế.
06:51.6
06:53.9
Nhưng đó không phải là trường hợp.
06:54.0
06:58.9
Scandinavia đã đi chính con đường của nó, tách xa khỏi Anh, Mĩ, và Pháp,
06:59.0
07:01.8
đặc biệt trong sự phát triển của nó, thứ mà tạo ra cái nền móng
07:01.9
07:03.9
của Dân chủ xã hội hiện đại.
07:09.6
07:18.4
[Tiếng nhạc violin] "Sự hiểu sai về tự do Viking"
07:23.2
07:27.0
Có một hiểu sai đang thịnh hành là nguồn gốc của dân chủ Scandinavia
07:27.1
07:30.4
có thể được tìm thấy trong tổ chức xã hội bộ lạc dị giáo Đức.
07:30.5
07:33.7
Tuy nhiên, đây bỏ qua việc Scandinavia không phải là
07:33.8
07:38.0
người Đức duy nhất cướp bóc xuyên châu Âu, còn cả người Frank,
07:38.1
07:43.1
Sachsen, Visigoth, Lombard và Ostrogoth. Nó cũng bỏ qua sự thật là
07:43.2
07:45.9
là người Bắc Âu đã không đơn giản là ở yên tại Scandinavia.
07:46.0
07:49.7
Cướp biển viking thành lập ra vương quốc Viking ở Anh, Ireland,
07:49.8
07:54.2
Scotland và Pháp. Hãy lấy vương quốc Viking Pháp bởi nó có
07:54.3
07:57.2
ảnh hưởng chính trị lâu đời nhất như một ví dụ.
07:57.3
08:00.8
Người Norman, một dân tộc Viking mà đã cướp phá được cấp tặng
08:00.9
08:03.9
đất bởi người Frank để đổi lấy hòa bình, thành lập ra
08:04.0
08:07.5
công quốc Normandy và phát triển nên thể chế nhà nước
08:07.6
08:09.0
Quân chủ chuyên chế phong kiến.
08:09.1
08:13.8
Luật Norman mà vương quốc Norman cổ được cai trị là đặc biệt Bắc Âu.
08:13.9
08:17.7
Văn bản pháp luật có thể là tiếng Pháp nhưng chứa từ mượn Bắc Âu
08:17.8
08:21.8
và đề cập đến phong tục Scandinavia như kết hôn Đan Mạch là:
08:21.9
08:25.2
sự cưới gã phụ nữ cho đàn ông có địa vị xã hội thấp hơn,
08:25.3
08:29.0
sự bắt cóc của cô dâu để ép cưới mà không có sự đồng thuận
08:29.1
08:32.0
của cha cô hay một dạng của đa thê khi mà một người đàn ông
08:32.1
08:37.0
có thể bỏ một vợ chỉ để đi bước nữa, một bộ đặc trưng của
08:37.1
08:40.4
phong tục Viking. Tính năng chính của luật Norman là
08:40.5
08:43.9
chế độ phong kiến cực đoan của nó: mọi quyền hành là duy nhất
08:44.0
08:47.5
giữ lại cho công tước. Ông là người duy nhất mà có thể ban đặc quyền
08:47.6
08:51.5
và quyền hành, và là thẩm phán và người thi hành công lí duy nhất
08:51.6
08:55.6
Luật lệ gạch dưới sự quan trọng của gia đình, rõ ràng ghi là
08:55.7
08:58.2
người kế nhiệm phải truyền xuống người con trai lớn nhất
08:58.3
09:01.9
Điều luật loại bỏ phụ nữ mọi quyền lợi và đặt họ dưới một
09:02.0
09:04.8
hệ thống chủ nghĩa gia trưởng. Phụ nữ không thể đi cưới, họ
09:04.9
09:08.5
chỉ có thể được gã đi bởi cha họ, phụ nữ không cha phải được
09:08.6
09:13.3
gã đi bởi anh em trai họ. Luật Bắc Âu này thực ra củng cố
09:13.4
09:17.3
chế độ phong kiến, cách xa khỏi sự khác biệt hay thậm chí nổi loạn
09:17.4
09:20.4
trước chế độ phong kiến như một số sử gia nổi tiếng sai lầm
09:20.5
09:25.1
tuyên bố. Người Bắc lấy luật phong kiến và đưa nó đến cục đoan,
09:25.2
09:28.9
họ thậm chí làm gián đoạn hệ thống và phong tục xã hội vô phong kiến.
09:29.0
09:31.9
Trước khi người Norman chinh phục Anh quốc, luật của nó đã
09:32.0
09:34.9
là một hổn hợp của phong tục Frank và sachsen. Khi một
09:35.0
09:39.6
chủ sở hữu chết, người kế thừa ổng được chia đều giữa toàn bộ
09:39.7
09:42.3
đứa con ông. Sau khi Norman chinh phục, vật chất phải được kế thừa
09:42.4
09:45.7
xuống người con trai lớn nhất hay no sẽ quay về với lãnh chúa.
09:45.8
09:48.5
Trước khi có bọn Norman, sự xét xử của tội phạm được
09:48.6
09:51.3
thực thi bởi lãnh chúa công lí, sau khi Norman chinh phạt,
09:51.4
09:55.4
lãnh chúa phong kiến đem dùng công lí như độc quyền của họ.
09:55.5
09:58.9
Bị cáo giờ đây được dự kiến để trả một phí cho phiên tòa
09:59.0
10:02.5
và vì thế cho nhà vua, và xét xử bẳng chiến đấu cũng được
10:02.6
10:06.6
giới thiệu. Với người Norman cũng đến với quan niệm là mọi mảnh đất là
10:06.7
10:11.8
đất của vua và những ai sống trên nó là được ban quyền lợi
10:11.9
10:15.6
tạm thời của mảnh đất đó. Sự lãng mạn hóa hình ảnh của một
10:15.7
10:19.2
sự tự do của viking cổ đơn giản là không đúng. Nó là một
10:19.3
10:22.7
xu hướng mới đây trong lịch sử phổ thông để quảng bá và cho thấy
10:22.8
10:27.1
Viking là nhà tham hiểm và di cư lãng mạn. Người Viking thực ra là
10:27.2
10:30.6
bọn tán phá, cướp bóc, bắt nô lệ và chinh phạt, người mà đã
10:30.7
10:34.4
đất đai châu Âu và rồi trở thành lãnh chúa châu Âu phong kiến.
10:34.5
10:37.5
Họ cũng đổi sang đạo thiên Chúa và trở thành lãnh chúa phong kiến
10:37.6
10:39.3
ở quê nhà Scandinavia.
10:39.4
10:43.6
Scandinavia trở thành một xã hội phong kiến phi tập trung với một vua
10:43.7
10:47.2
ở trung tâm nó. Quốc vương thì yếu, vào lúc thế kỉ XIII,
10:47.3
10:50.0
quyền lực của ổng đã bị ràng buộc và giới hạn bởi một điều lệ
10:50.1
10:52.2
mà lớp quý tộc đã bắt ông kí.
10:52.3
10:55.9
Điều này nghĩa là chính quyền trung ương quá yếu để tổ chức
10:56.0
10:59.3
quân đội thường trực hay thể chế nhà nước và vì thể không thể
10:59.4
11:03.3
đánh đuổi quân Holstein Đức, người đã chinh phạt phần lớn của nam Đan Mạch.
11:03.4
11:06.2
Scandinavia thời Trung cổ không hề khác biệt cho lắm
11:06.3
11:08.6
với phần còn lại của châu Âu thời Trung đại.
11:12.0
11:18.0
"Mùa đông đang Tới"
11:19.5
11:23.2
Có một thứ mà đã phát triển Scandinavia khác biệt với phần còn lại
11:23.3
11:23.9
của châu Âu,
11:25.0
11:28.4
địa hình gồ ghề của nó làm sử dụng đường bộ khó khăn, đặc biệt
11:28.5
11:31.8
khi chuyển đông. Bạn không thể chỉ gọi một xe ủi tuyết để dọn đường
11:31.9
11:37.3
trong thế kỉ XIV Gothland. Nhưng, thứ mà có rất nhiều là bờ biển.
11:37.4
11:40.2
Điều này dẫn đến việc đi biển trở nên phổ thông và nhờ vào
11:40.3
11:43.4
sự dư thừa của gỗ dễ dàng như một cách để di chuyển,
11:43.5
11:47.0
nó đồng thời dẫn đến sự phát triển kinh tế xã hội quan trọng.
11:47.1
11:50.2
Khoảng cách gần với Liên minh Hanse và các thành phố tự do của nó
11:50.3
11:53.3
nghĩa là lượng lớn của cải thương mại nằm ở rất gần.
11:53.4
11:55.4
Giao thương trong phần còn lại của châu Âu thời Trung cổ
11:55.5
11:58.1
đa số được tạo điều kiện thông qua hệ thống các con sông và đường xá,
11:58.2
12:01.3
sông và đường xá mà có thể bị điều khiển bởi các lãnh chúa khác nhau,
12:01.4
12:05.1
người mà từ đó sẽ thu tô thuế từ bất kì thương gia nào dùng chúng.
12:05.2
12:08.9
Tuy nhiên, không quý tộc nào sở hữu biển Bắc và biển Baltic.
12:09.0
12:11.9
Nếu bạn muốn tham gia giao thương vào vùng biển Hanse,
12:12.0
12:15.4
tất cả bạn cần làm là đóng một con thuyền, chất thứ bạn có để bán,
12:15.5
12:16.9
và khơi buồm ra biển.
12:17.0
12:20.7
Điều này dần dần bắt đầu làm rối loạn nền kinh tế trọng yếu của
12:20.8
12:23.0
Châu Âu thời Trung cổ ở Scandinavia.
12:23.1
12:25.8
Giao thương hay bất kì hoạt động thương mại vì vấn đề đó
12:25.9
12:28.6
bị kìm nặng xuyên suốt châu Âu.
12:28.7
12:31.8
Bạn phải có giấy phép giao thương từ nhà vua và trả tô thuế cao
12:31.9
12:34.2
mà lãnh chúa đặt lên sự sử dụng của đường xá họ.
12:34.3
12:38.9
Kết quả là sức mạnh kinh tế nằm gần như hoàn toàn với tầng lớp quý tộc,
12:39.0
12:40.8
trừ khi bạn sông trong một thành phố tự do.
12:40.9
12:45.2
Nhưng ở Scandinavia, không và không lãnh chúa nào có tiềm lực để
12:45.3
12:49.3
sắp đặt và đánh thuế biển cả. Hoạt động kinh tế từ đó bắt đầu
12:49.4
12:52.7
loan tỏa ra khắp tâng lớp tầng lớp nông dân, không bị hạn chế
12:52.8
12:55.7
bởi tầng lớp quý tộc. Từ đó định hình tầng lớp nông dân như một
12:55.8
12:58.4
lực lượng chính trị trong đấu tranh với tầng lớp quý tộc,
12:58.5
13:00.7
sớm hơn nhiều xã hội khác.
13:00.8
13:05.2
Một yếu tố địa lí nữa là quặng sắt Scandinavia, sự dồi dào về
13:05.3
13:08.0
quặng sắt, đặc biệt là ở Thụy Điển, tạo ra một cuộc di cư của
13:08.1
13:11.9
các nhà luyện kim lành nghề từ Đức mà đã giúp tạo ra
13:12.0
13:15.2
một ngành công nghiệp luyện kim vào cuối thời Trung cổ. Thành lập ra
13:15.3
13:19.6
thêm một ngành kinh tế bên ngoài sự điều khiển của giới quý tộc.
13:19.7
13:24.5
Cái yếu tố địa lí cuối cùng là vĩ độ cao với mùa đông cực kì lạnh của họ.
13:24.6
13:27.9
Mùa đông luôn luôn ép buộc hóa "kinh tế dự trữ", là để dành
13:28.0
13:30.9
thực phẩm và nhiên liệu trong suốt những tháng mùa đông.
13:31.0
13:35.0
Và ở Scandinavia, mùa đông đặc biệt dài và lạnh tạo điều kiện cho một
13:35.1
13:39.4
nền kinh tế dự trữ đặc biệt lớn. Qua các thế kỉ, điều này tạo ra
13:39.5
13:43.5
một văn hoá mà các cộng đồng làm việc cùng nhau cho một lợi ích chung,
13:43.6
13:47.4
và một quan điểm xã hội mà coi thời buổi tốt như một cơ hội
13:47.5
13:50.8
để chuẩn bị cho thời buổi xấu, không như là các cá thể, nhưng
13:50.9
13:53.7
như là một cộng đồng. Thông qua sự tích trữ nhu phẩm như là một
13:53.8
13:57.9
cộng đồng, tổ chức kinh tế chung được lập ra bởi mỗi lớp nông dân
13:58.0
13:59.9
mà được chạy bởi lớp nông dân đó.
14:00.0
14:03.7
Các cộng đồng người Scandinavia bắt đầu tạo ra các tổ chức xã
14:03.8
14:08.5
cho lợi ích lớn hơn của xã hội họ, làm bởi họ, và tin tưởng bởi họ
14:08.6
14:11.8
sớm hơn bất kì nơi nào khác. Đây là một phía cạnh thường
14:11.9
14:17.0
bị nhầm lẫn và hiểu sai bởi người ngoài. Khét tiếng là cánh cực phải Mĩ
14:17.1
14:20.2
thường chế diễu phía cạnh này của xã hội Scandinavia
14:20.3
14:23.7
là chủ nghĩa Cộng Sản, cho dù nó đi vào tồn tại vài thế kỉ
14:23.8
14:26.0
trước khi Marx còn được sinh ra.
14:26.1
14:30.1
Sai không kém, các anh Mác-xít vui vẻ diễn tả nó là chũ nghĩa xã hội,
14:30.2
14:33.5
cho dù sự hình thành của nó trong chế độ phong kiến thời Trung cổ
14:33.6
14:37.5
trái ngược với chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác.
14:37.6
14:40.2
Và nó không có hình thành qua đấu tranh giai cấp như
14:40.3
14:43.6
thuyết học Mác-xít yêu cầu, nhưng mà qua thời tiết lạnh.
14:43.7
14:47.5
Ta, tuy nhiên, nên cẩn thận không nhấn mạnh quá tầm quan trọng của
14:47.6
14:51.2
sự phát triển địa lí và chính trị. Khí hậu lạnh ép buộc hóa
14:51.3
14:55.7
kinh tế dự trữ cũng tồn tại ở Nga, tuy nhiên, ở đó, vua chúa đã
14:55.8
14:59.1
có thể bồi đắp lên một thể chế nhà nước độc tài.
14:59.2
15:02.4
Nhiều bờ biển khích lệ giao thương bằng đường biển cũng tồn tại ở
15:02.5
15:05.8
đảo Anh nhưng quý tộc người Anh đã có thể giữ kiểm soát
15:05.9
15:09.6
lên các thương cảng và vua chúa vẫn đủ mạnh để điều khiển
15:09.7
15:12.1
các công ty thương mại độc quyền. Scandinavia đi qua
15:12.2
15:15.8
sự phát triển chính trị này bằng chình nó, và bằng một cách độc lạ
15:15.9
15:19.6
Và kết quả cuối cùng là trong khi đa số châu Âu thoát khỏi
15:19.7
15:23.5
chế độ phong kiến với đấu tranh chính trị giữa một lớp quý tộc và
15:23.6
15:27.4
nhà vua qua sự thành lập của một nhà nước chuyên chế, Scandinavia
15:27.5
15:32.0
thoát khỏi chế độ phong kiến với một lớp nông dân lớn mạnh hơn nhiều
15:32.1
15:33.3
so với phần còn lại của châu Âu.
15:38.5
15:39.1
[Tiếng nhạc violin]
15:39.2
15:46.3
[Tiếng nhạc violin] "Thành lập nên lợi ích chung"
15:48.8
15:52.0
Một trong những sự kiện lớn nhất mà dẫn đến sự hình hành của
15:52.1
15:56.0
một cam kết cộng động sang một lợi ích chung trong Scandinavia
15:56.1
15:57.5
là cuộc Cải cách Kháng nghị.
15:57.6
16:01.4
Cuộc Cải cách gần như đi trùng với sự tan rã của Liên minh Kalmar,
16:01.5
16:04.5
một vương quốc liên minh mà đã thống nhất toàn cõi Scandinavia.
16:04.6
16:08.0
ra khỏi sự sụp đổ của nó, Đan Mạch ngước dậy với Iceland và Na-uy
16:08.1
16:10.7
dưới trướng nó, những cùng với một khủng hoảng về chính quyền và
16:10.8
16:13.9
nhà vua. Trong thời Trung cổ, Riksråd - một hội đồng
16:14.0
16:17.4
của các quý tộc và giám mục đã giành được sức mạnh khổng lồ từ
16:17.5
16:20.6
nhà vua. Ở lúc đầu của Cải cách Kháng nghị, một khủng hoảng
16:20.7
16:24.2
trong người để kế ngai dẫn đến việc Rigsråd trì hoãn
16:24.3
16:26.9
cuộc bầu cử của một vị cua mới và tự điều hành đất nước.
16:27.0
16:30.8
Giới quý tộc trên lí thuyết là để đại diện công chúng nhưng
16:30.9
16:34.4
trong đa số trường hợp, lớp quý tộc dùng các hội đồng Nghị viện
16:34.5
16:38.0
để tăng quyền lực với cái giá của nhà vua, rồi sau đó lợi dụng
16:38.1
16:41.4
lớp nông dân. Khi Giáo hội Luther lan tỏa ra tầng lớp nông dân và
16:41.5
16:44.7
khả năng học được, nó đặt họ lên đối diện với tầng lớp quý tộc
16:44.8
16:48.4
và các giám mục công giáo. Nội chiến nổ ra và dùng sự hỗ trợ
16:48.5
16:51.3
của một tầng lớp nông dân và quý tộc cấp thấp đạo Tin Lành,
16:51.4
16:55.1
Christian đệ Tam giành lấy ngôi vua Đan Mạch năm 1536.
16:55.2
16:58.0
Christian là một người theo đạo Tin Lành cực kì nhiệt huyết,
16:58.1
17:01.3
ông thành lập một nhà thờ Lutheran quốc gia và đẩy mạnh
17:01.4
17:05.3
Giáo hội Luther ra khắp Đan Mạch và thần học Lutheran cộng với
17:05.4
17:10.2
lớp nông dân đã mạnh thêm rồi nảy sinh một thay đổi lớn trong
17:10.3
17:13.6
xã hội Đan Mạch. Một nguyên tắc cốt lõi của Giáo hội Luther đó là
17:13.7
17:17.0
tất cả mọi người nên có khả năng để đọc, hiểu và thông dịch
17:17.1
17:21.4
cuốn kinh thánh. Niềm tin đó phải được làm có sẵn và tiếp cận được
17:21.5
17:25.5
cho tất cả vì chính họ qua chính họ và không để bị đọc
17:25.6
17:27.3
cho họ bởi một phẩm quyền tôn giáo.
17:27.4
17:30.8
Trong Đan Mạch, cái này có kết quả là các mục sư Lutheran
17:30.9
17:34.4
Ngày càng dạy tầng lớp nông dân cách để đọc và viết.
17:34.5
17:37.7
Khả năng đọc viết nổ tung giữa tầng lớp nông dân Đan Mạch.
17:37.8
17:41.8
Đan Mạch có thể là xã hội biết đọc viết hoạn toàn đầu tiên ở châu Âu.
17:41.9
17:45.3
Để đẩy xa thêm điều này, nhà thờ Lutheran Đan Mạch xây trường công
17:45.4
17:50.0
ở mỗi thị trấn khắp Đan Mạch, để dạy mọi người cách để đọc và viết.
17:50.1
17:53.7
Và đến cuối những năm 1500, cái hệ thống các trường này đã phát triển
17:53.8
17:55.9
thành một hệ thống trường công lập hoàn chỉnh.
17:56.0
18:00.2
Ba thế kỉ sau, Đan Mạch sẽ thực ra là nước đầu tiên
18:00.3
18:04.3
cho vào hệ thống đi học bắt buộc năm 1813.
18:04.4
18:07.9
Đan Mạch, sớm hơn nước khác qua trình độ học vấn, đã phát triển
18:08.0
18:12.3
tầng lớp nông dân nó thành một lớp xã hội có tổ chức và học vấn tốt,
18:12.4
18:15.6
một lớp xã hội mà có một sự chú tâm vào một lợi ích chung
18:15.7
18:20.1
cho xã hội. Được huy động qua đạo giáo của Giáo hội Luther
18:20.2
18:24.0
và ủng hộ qua cơ cấu kinh tế được xây dựng từ lâu về trước.
18:24.1
18:28.2
Và lớp xã hội đó bắt đầu hành động quả quyết hơn và đòi nhiều
18:28.3
18:31.8
quyền lức chính trị vào cuối những năm 1600 và đầu 1700.
18:31.9
18:36.8
Nhà vua Đan Mạch vẫn cố xây một nhà nước chuyên chế với quyền lực
18:36.9
18:40.2
tập trung vào nhà vua, cũng như mọi vua chúa châu Âu đã làm.
18:40.3
18:43.3
Và cũng như trong phần còn lại của châu Âu, họ chủ yếu phải đua giành
18:43.4
18:46.8
với tầng lớp quý tộc Đan Mạch. Không như ở Anh, đây không có
18:46.9
18:50.5
hiến chương pháp lý nào như "Đại Hiến chương". Thay vào đó,
18:50.6
18:54.3
mỗi vua Đan Mạch mới phải kí một hiến chương mới, gọi là
18:54.4
18:58.3
"aandfæstning", và phải đấu tranh với quý tộc Đan Mạch qua từng cái
18:58.4
19:01.9
lực, quyền và đặc quyền để cho đi và chiếm lấy.
19:02.0
19:05.1
Sau khi thua một cuộc chiến trước Thủy Điển năm 1660.
19:05.2
19:08.0
Nhà vua đã dùng cuộc khủng hoảng kéo theo để bãi bỏ
19:08.1
19:11.4
hội đồng Nghị viện của lớp quý tộc và chính thức thành lập một
19:11.5
19:12.8
nhà nước chuyên chế.
19:12.9
19:17.7
Nhà nước chuyên chế này, tuy nhiên, tiếp tục ở trong xung đột với
19:18.0
19:21.2
tham vọng chính trị và kinh tế của tầng lớp quý tộc Đan Mạch.
19:21.3
19:26.1
Kết quả là, bắt đầu từ những năm 1700, thứ gì đó khác lạ xảy ra,
19:26.2
19:29.6
Vua chúa Đan Mạch bắt đầu sử dụng quyền lực của
19:29.7
19:33.6
nhà nước chuyên chế Đan Mạch để tăng đặc quyền và
19:33.7
19:35.5
quyền lợi của tầng lớp nông dân.
19:35.6
19:39.2
Vua chúa ngày càng bãi bỏ những tàn tích cuối cùng của
19:39.3
19:43.1
chế độ nông nô, họ bãi bỏ quyền của quý tộc để dùng hình phạt thể xác
19:43.2
19:46.9
lên người thuê nhà, tá điền được ban quyền để sở hữu tư nhân
19:47.0
19:50.8
và kế thừa đất đai. Và những hạn chế còn lại lên hoạt động thương mại
19:50.9
19:54.6
mà ủng hộ tầng lớp quý tộc được gỡ bỏ khỏi tầng lớp nông dân.
19:54.8
19:57.7
Tại sao vua chúa Đan Mạch làm điều này trong khi theo đuổi
19:57.8
19:59.4
một nhà nước chuyên chế?
19:59.9
20:05.0
Bởi vì tăng cường sự phân quyền của lớp nông dân đến với cái giá của
20:05.1
20:09.1
lớp quý tộc, trở ngại chính trị chính với nhà vua.
20:09.2
20:12.6
Sự phát triển chính trị này trong tầng lớp xã hội là cực kì
20:12.7
20:14.0
đặc trưng với Scandinavia.
20:14.1
20:18.4
Ở Anh, lớp quý tộc và nhà vua tìm thấy sự thỏa hiệp mà trao quyền cho
20:18.5
20:21.8
lớp quý tộc như người bảo vệ của nền quân chủ để đổi lại
20:21.9
20:23.4
cho quyền và đặc quyền.
20:23.5
20:28.6
Ở Phổ, nhà vua tuyển lớp quý tộc làm sĩ quan trong sự xây dựng
20:28.7
20:32.3
của một quân đội chuyên nghiệp và bộ máy quan liêu nó để trị nước
20:32.4
20:34.4
như một chế độ độc tài quân sự.
20:34.5
20:39.0
Ở Pháp, vua chúa đấu tranh với lớp quý tộc để khuất phục họ để
20:39.1
20:43.2
tạo ra của một nhà nước chuyên chế với cái giá của tất cả người khác.
20:43.3
20:47.4
Ở Nga, nhà vua khuất phục lớp quý tộc và thu nhập họ
20:47.5
20:50.3
trong một liên minh để bóc lột lớp nông dân trong một
20:50.4
20:52.2
chế độ chuyên chế gần như hoàn hảo.
20:52.5
20:56.8
Ở Ba Lan, lớp quý tộc lập một khối chính trị mạnh mẽ mà
20:56.9
21:00.5
làm suy yếu quyền lực của nhà vua và nhà nước để họ có thể
21:00.6
21:02.7
bốc lột lớp nông dân cho chỉ họ.
21:02.8
21:07.0
Trái ngược với tất cả phát triển chính trị của châu Âu,
21:07.1
21:10.8
thú làm cho sự phát triển chính trị của Đan Mạch và Scanđinavia
21:10.9
21:14.9
đặc trưng đến vậy là nhà vua trao quyền cho lớp nông dân
21:15.0
21:20.0
và tuyển họ làm đồng minh để hủy hoại tham vọng chính trị của
21:20.1
21:21.2
tầng lớp quý tộc.
21:21.3
21:24.9
Tầng lớp nông dân lớn mạnh này ảnh hưởng quyết định lên Đan Mạch
21:25.0
21:27.5
xuyên suốt những năm 1700 và 1800.
21:27.6
21:31.6
Nó là, để ví dụ, một lí do vì sao Đan Mạch không bao giờ tham gia sâu
21:31.8
21:33.1
vào chủ nghĩa đế quốc châu Âu.
21:33.2
21:36.9
Thuộc địa nhỏ bé của Đan Mạch ở vùng Ca-ri-bê, Ấn Độ, Tây Phi
21:37.0
21:39.3
được chạy bởi công ti Đông Ấn Đan Mạch.
21:39.4
21:42.6
Và đơn giản là liên doanh độc quyền của lớp quý tộc được ban bởi
21:42.7
21:45.7
nhà vua hay chạy bởi nhà vua. Họ chưa bao giờ hưởng nhiều
21:45.8
21:49.0
ủng hộ công chúng. Công dân Đan Mạch đang phát triển
21:49.1
21:52.9
coi sự theo đuổi giàu có và chinh phạt nơi xa xôi là một phí phạm,
21:53.0
21:56.9
khi nổ lực có thể thay vào đó làm để xây phồn vinh ở quê nhà.
21:57.0
21:59.3
Thứ mà cuối cùng đã đem nền dân chủ đến Đan Mạch, tuy nhiên,
21:59.4
22:02.9
không phải là sự phát triển bên trong, nhưng sự kiện bên ngoài
22:03.0
22:06.3
mà đóng vai trò chất xúc tác cho sự phát triển bên trong.
22:06.4
22:09.8
Trong chiến tranh Napoléon, Đan Mạch pheo phe Napoléon
22:10.8
22:14.5
Và dẫn đến việc mất kiểm soát Na-uy cho Thụy Điển.
22:14.7
22:18.7
Nhưng quan trọng hơn nhiều là các bang Đức nhận được quyền để
22:18.8
22:22.8
xen vào vấn đề chính trị nội bộ của Đan Mạch bởi vì
22:22.9
22:26.1
dân số Đức của tỉnh Schleswig-Holstein.
22:26.2
22:29.9
Những lời kêu gọi cho đại diện chính trị và quyền dựa trên giai cấp
22:30.0
22:33.5
giờ đánh với khác vọng của một lớp quý tộc Đức giàu có của
22:33.6
22:38.6
Schleswig-Holstein. Và gây đấu đá về bản sắc dân tộc với dân số Đức.
22:38.7
22:42.8
Dân chủ đã không còn chỉ là một khát vọng của một giai cấp
22:42.9
22:44.9
nhưng mà của một bản sắc dân tộc.
22:45.0
22:48.0
Một phong trào phục hưng tín ngưỡng trỗi dậy trong thập niên 1840
22:48.1
22:50.9
dưới trướng Nikolaj Frederik Severin Grundtvig, thứ mà phần lớn
22:51.0
22:54.9
tập hợp nông dân nhỏ lại để đòi cho một hệ thống giáo dục tư thục
22:55.0
22:57.0
như một thay thế cho hệ thống công lập.
22:57.1
23:00.5
Phong trào này gọi là "Grundtvigian" bắt đầu sự hình thành của một
23:00.6
23:03.9
nền dân chủ lập hiến với phiếu bầu được trao cho mọi đàn ông
23:05.4
23:09.3
Sự phân quyền dân chủ xảy ra sớm hơn trong phần còn lại ở châu Âu.
23:09.4
23:13.7
Một cống hiến lớn nữa đến sự tạo thành thể chế nhà nước Đan Mạch
23:13.8
23:17.6
là khi Phổ đi chiến nhau với Đan Mạch qua dân thiểu số Đức nó.
23:17.7
23:21.3
Đan Mạch thua cuộc chiến đó và hậu quả là mất Schleswig-Holstein.
23:21.4
23:24.8
Điều này để lại Đan Mạch một xã hội đồng nhất ngôn ngữ với một
23:24.9
23:28.0
công chúng đã được phân quyền bởi nền dân chủ mà thành ra có thể
23:28.1
23:31.3
tham gia vào sự xây dựng của một nhà nước và lợi ích chung
23:31.4
23:35.1
mà không có sự can thiệp hay đánh lạc hướng bên ngoài.
23:39.5
23:44.5
[Tiếng nhạc piano] "Sự hình thành của chính sách phúc lợi Scandinavia"
23:44.8
23:46.9
Hãy quay lại tí về những năm 1700,
23:47.0
23:50.5
Sự trao quyền sở hữu đất cho nông dân nhỏ chắc là một trong những
23:50.6
23:54.6
bước lớn nhất trong sự phát triển chính trị của Đan Mạch và Scandinavia.
23:54.7
23:56.6
Điều này chủ yếu bắt đầu ở Na-uy dưới
23:56.7
24:00.5
trướng Đan Mạch giữa cuối những năm 1700 qua một qua trình sử học
24:00.6
24:03.7
gọi là "Sự cá nhân hóa của nông nghiệp".
24:03.8
24:07.5
Cái phong tục địa chủ đất lớn bị thay thế với
24:07.6
24:10.8
các địa chủ nhà đình nhỏ. Cái ruộng gia đình nhỏ đó bắt đầu
24:10.9
24:14.5
ở Na-uy qua hàng thế kỉ đã trở thành đơn vị sản xuất cơ bản
24:14.6
24:16.1
của nền kinh tế Scandinavia.
24:16.2
24:19.9
Khi công nghiệp hóa đến, cái hậu quả là đã không có gián đạn lớn nào
24:20.0
24:21.1
trong cơ cấu cộng đồng.
24:21.2
24:24.4
Công nghiệp hóa xuyên suốt phần còn lại châu Âu đa số nảy ra do
24:24.5
24:27.7
các địa chủ lớn dọn đất, làm rối loạn nền
24:27.8
24:31.3
kinh tế của thợ thủ công và nông nô. Các cộng đồng xây xung quanh
24:31.4
24:35.4
những ngành kinh tế này đổ vỡ, di cư vào thành thị, trở thành một phần
24:35.5
24:39.1
của liên hợp nhà máy công nghiệp và tạo ra một giai cấp xã hội mới,
24:39.2
24:41.0
giai cấp cồng công nhân.
24:41.1
24:44.9
Điều đó, ở một mức độ lớn đã không xảy ra ở Scandinavia hay
24:45.0
24:48.8
ít nhất rất là khác nhau. Sự thương mại hóa và công nghiệp hóa của
24:48.9
24:53.3
nông nghiệp Scandinavia là một quá trình cực kì lâu và dần dần mà mất
24:53.4
24:55.7
từ thập niên 1780 đến thập niên 1950.
24:55.8
24:59.7
Nó cũng vẫn ở trong kiểm soát nông dân nhỏ và chủ doanh nghiệp nhỏ
24:59.8
25:01.1
và các cộng đồng họ.
25:01.2
25:04.8
Là một kết quả của điều này, cái gắn bó và cơ cấu cộng đồng mạnh mẽ
25:04.9
25:08.0
mà đã được phát triển trong hàng thế kỉ trước kia được bảo tồn.
25:08.1
25:11.7
Đây bao gồm cái phong tục chăm sóc cộng đồng mà nảy ra từ một
25:11.8
25:13.3
nền kinh tế dự trữ mùa đông của nông dân.
25:13.4
25:15.5
Và nó không nên là một bất ngờ khi đa số
25:15.6
25:19.3
phong trào và đảng phái chính trị trong nền dân chủ Scandinavia trẻ
25:19.4
25:22.1
có cội nguồn chúng từ chốn nông thôn Scandinavia.
25:22.2
25:25.9
Những thế lực này đi vào đối lập chính trị với thêm lớp tinh hoa đô thị
25:26.0
25:29.0
nhưng với trong khuôn khổ dân chủ, không bên nào chống đối
25:29.1
25:31.7
thể chế xã hội của chăm sóc cộng đồng.
25:31.8
25:35.5
Grundtvigian - một phong trào tôn giáo chính trị nông mà
25:35.6
25:38.3
ở khúc cuối lập ra một nền quân chủ lập hiến ở Đan Mạch,
25:38.4
25:41.3
một ví dụ điển hình của điều này, mối quan tâm của họ là trong
25:41.4
25:45.3
công cuộc định hình nhà nước qua thể chês nó đã cho thấy và đặt các
25:45.4
25:48.1
tiêu chuẩn chuẩn mực đạo đức của xã hội nói chung.
25:48.2
25:51.6
Sự đối lập của họ với trường công lập không hẳn là một đối lập với
25:51.7
25:55.6
nhà nước mà nó là trong đối lập với khái niệm của vua chúa Đan Mạch
25:55.7
25:58.6
về cái từ "công lập" và "của chung".
25:58.7
26:02.5
Trong thời mà họ còn trong chính quyền, họ đặt tên lại các tổ chức công
26:02.6
26:07.3
từ "công lập" như "trường công lập" thành "trường nhân đân".
26:07.4
26:11.4
Đối với họ, các tổ chức công để chăm sóc và phục vụ cho xã hội phải
26:11.5
26:16.0
là miễn phí phi lợi nhuận, trong đó họ được dựa trên phục vụ tự nguyện
26:16.1
26:20.2
cho xã hội thay vì một phục vụ được nhà nước ủy nhiệm hay ép buộc
26:20.3
26:24.9
cho xã hội. Phục vụ cho xã hội không nên bị ủy nhiệm, nó nên là
26:25.0
26:29.0
thứ gì đó mà dân chúng tham gia vào bởi mong muốn được giúp lẫn
26:29.7
26:32.6
Điều này có vẻ như là một thứ phụ nhưng nó thứ
26:32.7
26:35.6
xác định sự khác biệt lớn lao giữa sự hình thành của
26:35.7
26:39.1
lí tưởng Scandinavia và của Đức cho một lợi ích và
26:39.2
26:40.0
nhà nước phúc lợi chung.
26:40.1
26:44.0
Nếu bạn đến trường ở Đức, bạn chắc là được dạy là Bismarck
26:44.1
26:46.1
đã phát minh hệ thông y tế công cộng của ta, nhưng đó
26:46.2
26:49.4
không phải là sự thật. Hệ thông y tế công cộng đầu tiên của Đức
26:49.5
26:54.1
là bình bảo hiểm tạo ra bởi công nhân nhà máy Phổ ở thập niên 1860,
26:54.2
26:57.6
những hợp đồng công đoàn được kí đó để bỏ một % thu nhập họ vào
26:57.7
27:01.6
một bình y tế chung. Khi điều này trở nên rộng rãi khắp Đức,
27:01.7
27:06.5
Bismarck ủy nhiệm nó và xây cơ quan nhà nước để nắm kiểm soát lên
27:06.6
27:08.0
các bình bảo hiểm này thành một
27:08.1
27:10.3
ngành y tế công cộng do nhà nước điều hành.
27:10.4
27:13.3
Bismarck làm điều này không phải vì ông quan tâm đến sức khỏe của
27:13.4
27:16.5
công nhân nhà máy Đức, ông làm điều này bởi ông sợ là
27:16.6
27:21.0
công nhân nhà máy Đức đang tạo ra một tổ chức độc lập và bên ngoài
27:21.1
27:24.2
của nhà nước chuyên chế quân phiệt Phổ.
27:24.3
27:27.0
Nhà nước phúc lợi Đức được tạo ra để là một cơ chế
27:27.1
27:30.5
để nhà nước kiểm soát, trái ngược với nhà nước phúc lợi Scandinavia
27:30.6
27:34.7
sinh ra từ một sự tự nguyện toàn thể, một cam kết xã hội
27:34.8
27:35.8
cho một lợi ích chung.
27:35.9
27:39.3
Đến thập niên 1880, sự công nghiệp hóa của nền kinh tế Đan Mạch
27:39.4
27:42.8
bắt đầu bùng nổ sớm hơn bất kì đâu khác trong Scandinavia
27:42.9
27:45.5
và đã phát triển một giai cấp công nhân công nghiệp,
27:45.6
27:48.2
trong khi ở phần còn lại của châu Âu, công nghiệp hóa dẫn đến
27:48.3
27:51.6
nhà nghèo, quy tắc đạo đức khắc khe, đấu đá với công đoàn,
27:51.7
27:54.6
nỗi sợ bị cách mạng, phong trào và đình công của các Mác-xit,...
27:54.7
27:57.6
Ở Đan Mạch, nó có kết quả là một cuộc bàn luận chính trị về
27:57.7
28:01.8
"Arbejder spørgsmål" - "Câu hỏi của công nhân", nghĩa ở mức độ nào
28:01.9
28:03.8
thì xã hội có trách nhiệm để lo
28:03.9
28:06.8
cho nhu cầu của công nhân và người lao động nó.
28:06.9
28:10.5
Và kết quả là sự thành lập của nhà nước phúc lợi đầu tiên,
28:10.6
28:13.3
Đan Mạch giới thiệu một quỹ hưu trí nhà nước với một
28:13.4
28:17.8
tuổi nghỉ hưu chính thức là 60 năm 1891, một hệ thống y tế công cộng
28:17.9
28:22.2
năm 1892, một bảo hiểm tai nạn cho công nhân công cộng năm 1989,
28:22.3
28:26.2
bảo hiểm thất nghiệp được thông qua năm 1907 và phúc lợi tàn tật
28:26.3
28:27.5
được giới thiệu năm 1913.
28:27.6
28:31.7
Người Scandinavia đứng đầu thư gì đó mới trong cuối thế kỉ XIX,
28:31.8
28:33.7
Các chương trình của nhà nước để chăm sóc xã hội xuyên suốt
28:33.8
28:37.1
thế giới trước đó thường đã được làm như luật của nhà nghèo,
28:37.2
28:41.4
như một kiểu từ thiện mà xã hội sẽ chăm sóc cho những ai bất hạnh.
28:41.5
28:44.9
Khái niệm này là thứ gì đó người Scandinavia từ bỏ đi, thay vào đó
28:45.0
28:50.2
binh vực cho thể chế với bảo hiểm xã hội và trách nhiệm xã hội.
28:50.3
28:54.2
Việc này cộng với một chính sách để mở rộng sự thu nhập dữ liệu
28:54.3
28:57.2
xuyên suốt cả nước. Đan Mạch không như bất kì nước nào khác bị
28:57.3
29:00.9
ám ảnh với thống kê và điều đó có nguồn gốc của nó từ thập niên 1890.
29:01.0
29:04.9
Người Đan Mạch thành lập ra thể chế nhà nước mà từ cái thiết kế nó
29:05.0
29:08.0
là đã tồn tại để thu thập dữ liệu và vượt xa yêu cầu của họ để
29:08.1
29:10.5
tìm vấn đề cho nhà nước để giải quyết,
29:10.6
29:14.9
thay vì chờ cho một vấn đề ẩn nấu để mưng mủ, lớn lên, và trở thành
29:15.0
29:16.4
điều không thể tránh khỏi để đối mặt.
29:16.5
29:20.5
Một nhà nước tích cực mà tồn tại để ohucj vụ và làm để nâng cao
29:20.6
29:24.5
xã hội thay vì một nhà nước thu động mà dẫn xã hội phần lớn chỉ
29:24.6
29:28.9
mình nó và chỉ giải quyết vấn đề khi đối diện chúng trở thành bất khả dĩ.
29:29.0
29:31.6
Bạn có thể thấy cái di sản của điều này xuyên suốt Scandinavia:
29:31.7
29:35.8
Na-uy có quỹ đầu tư quốc gia lớn nhất thế giới, thu thập được ra từ
29:35.9
29:40.0
doanh thu của dầu mỏ nó và giữ cho đầu tư công cộng và như một tài nguyên
29:40.1
29:41.5
để lỡ mọi chuyện đi xuống,
29:41.6
29:43.6
một lí do tại sao Đan Mạch dẫn đầu thế giới trong
29:43.7
29:47.7
cải cách năng lượng xanh là bởi vì nó có thể chế nhà nước xây quanh
29:47.8
29:50.5
một nhà nước tự đi tìm kiếm vấn đề để giải quyết.
29:50.6
29:53.8
người Đan mạch, hậu quả là, giải quyết thay đổi khí hậu và đa số
29:53.9
29:56.7
vấn đề xã hội và chính trị sơm hơn bất kì ai khác.
29:56.8
29:59.9
Trong quãng thời gian trước Thế chiến, Đan Mạch lúc đó tiên phong
30:00.0
30:02.1
thứ gì đó mới lần nữa, lần này qua
30:02.2
30:06.3
phong trào chũ nghĩa xã hội mới, đặc biệt cho một khủng hoảng trong
30:06.4
30:09.0
chũ nghĩa xã hội gây ra bởi đệ nhất Thế chiến.
30:09.1
30:12.4
Đan Mạch giữ mình bên ngoài cuộc chiến này, nhưng mà cách mà
30:12.5
30:15.5
các công nhân công nghiệp xuyên suốt châu Âu đã cổ vũ cho và
30:15.6
30:18.2
tham gia cuộc chiến đó và cách mà các đảng xã hội chủ nghĩa
30:18.3
30:20.9
khắp châu Âu đã tham gia vào cái nguyên do cho cuộc chiến để lại
30:21.0
30:23.4
phong trào xã hội chủ nghĩa Đan Mạch mất ý chí và trong một
30:23.5
30:24.6
khủng hoảng danh tính.
30:24.7
30:28.6
Nó là bằng chứng là không hề có thứ gì là một quốc tế xã hội,
30:28.7
30:32.1
không phong trào công nhân quốc tế, mà là lợi ích quốc gia
30:32.2
30:35.5
đứng trên những yêu cầu xã hội-chính trị của công nhân nhà máy trong
30:35.6
30:36.2
các nước đó.
30:36.3
30:39.8
Các anh Đan Mạch theo xã hội chủ nghĩa vì thế mà ngày càng bỏ đi
30:39.9
30:44.0
cái ý tưởng để thành lập ra một chủ nghĩa xã hội quốc tế,
30:44.1
30:48.5
ngày càng chọn cho cái ý tưởng để thành lập xã hội chủ nghĩa nơi quê nhà.
30:48.6
30:52.7
Một cộng đồng quốc gia được thấy là một điều kiện để thành lập
30:52.8
30:54.8
một cộng đồng quốc tế.
30:54.9
30:58.0
Rồi đến cuộc cách mạng 1917 và sự kiện này đã chia rẽ
30:58.1
31:01.6
phong trào xã hội chủ nghĩa châu Âu thành phe mà bênh vực cho
31:01.7
31:05.4
Chuyên chính vô sản và phe mà ước được thành lập xã hội chủ nghĩa
31:05.5
31:06.9
qua một nhà nước dân chủ tự do.
31:07.0
31:10.3
Các phong trào xã hội chủ nghĩa của Scandinavia đã hoàn toàn thay đổi
31:10.4
31:12.2
sau cuối đệ nhị Thế chiến (*đệ nhất Thế chiến). Ở Thụy Điển,
31:12.3
31:15.9
họ bênh vực cho một "Folkhemmet", dịch là một "mái nhà của nhân dân".
31:16.0
31:18.2
Và châm ngôn của đảng Xã Hội Đan Mạch trở thành
31:18.3
31:21.9
"Danmark For Forket", nghĩa là "Đan Mạch cho nhân dân".
31:22.0
31:25.3
"Nhân dân" trong ngữ cảnh này được hiểu là một bộ phận văn hóa và
31:25.4
31:28.2
công cộng được đại diện qua một cuộc bỏ phiếu công chúng.
31:28.3
31:32.5
Nó buộc vào và xây trên cái ý tưởng về một thể chế của lợi ích chung
31:32.6
31:36.1
cho chủ nghĩa tình nguyện và cũng cách biệt Scandinavia khỏi
31:36.2
31:39.6
mấy định nghĩa khác như là định nghĩa phân biệt chủng tộc của Đức
31:39.7
31:43.2
của một loại người là một thực thể sinh học của một "Volk" (dân tộc).
31:43.3
31:45.7
Chính sách xã hội ở Đan Mạch không phải là thành quả của việc
31:45.8
31:48.8
làm hài lòng giai cấp hay nhà nước chiếm hữu mà là cam kết chung
31:48.9
31:52.7
cho sự ổn định. Các anh xã hội chũ nghĩa Đan Mạch ngày càng bỏ đi
31:52.8
31:56.4
lời gọi của các Mác-xít cho chuyên chính vô sản và chũ nghĩa Marx
31:56.5
31:59.7
và vì thế, dân chủ xã hội như là một phong trào được sinh ra ở Đan Mạch
31:59.8
32:02.2
giữa 1914 và 1929.
32:03.0
32:06.1
Lãnh đạo kháng chiến quân Nazi đóng chiếm của Đan Mạch - Hal Koch
32:06.2
32:09.6
chắc là đã giải thích tốt nhất thứ đã làm nền dân chủ Scandinavia
32:09.7
32:13.7
đặc biệt đến vậy. Ông nhấn mạnh sự khác biệt giữa một "dân chủ bảo vệ",
32:13.8
32:18.0
thứ mà có quyền và luật nhất định được đặt là không thể trái phạm dưới
32:18.1
32:21.9
bất kì hình thức nào như Hoa Kì với tu chính hiến pháp
32:22.0
32:24.9
và một "dân chủ phát triển", nghĩa là một nền dân chủ
32:25.0
32:27.3
mà tiến hóa theo thời gian để thích nghi với
32:27.4
32:30.6
hiện thực văn hóa, kinh tế và xã hội mới.
32:30.7
32:34.2
Đan Mạch và tất cả các nhà nước Scandinavia, vì vấn đề đó, là
32:34.3
32:36.7
các nền dân chủ phát triển mà thích nghi với
32:36.8
32:40.4
sự phát triển văn hóa và kinh tế mới vì lợi ích chung.
32:40.5
32:44.6
Đó là thứ gì đó mà theo nhiều kiểu, chia cách nền dân chủ Scandinavia
32:44.7
32:46.8
khỏi các dạng khác của nền dân chủ.
32:46.9
32:48.5
Và đó là cách mà Đan Mạch...
32:48.6
32:50.0
đi đến Đan Mạch.
32:53.3
32:54.9
[Tiếng nhạc piano]
32:55.0
32:55.5
[Tiếng nhạc piano] Có một lời nhắn mà tôi muốn để kết thúc
32:55.6
32:56.3
cái video này.
32:56.4
32:59.7
Cả cái sự phát triển này mà tôi đã miêu tả ở đây là thứ mà nhiều sử học
32:59.8
33:03.4
coi là cấu trúc nền móng của một phong trào chính trị
33:03.5
33:08.6
gọi là "Dân chủ Xã hội" và Đan Mạch là nơi đẻ ra "Dân chủ Xã hội".
33:08.7
33:11.9
và điếu đấy trái ngược với thứ mà rất nhiều người tin và đã nghe
33:12.0
33:14.6
bởi vì đảng Dân chủ Xã hội Đức luôn tuyên bố là
33:14.7
33:16.7
họ đã phát minh ra Dân chủ Xã hội.
33:16.8
33:20.6
Họ thực ra đang hơi nói dối, lẫn cả bạn và chính họ.
33:20.7
33:24.5
Đảng SPD Đức từng được gọi là đảng Xã hội.
33:24.6
33:27.2
Nó lúc đầu là một phong trào chủ nghĩa xã hội Mác trong
33:27.3
33:28.6
Phổ thời công nghiệp.
33:28.7
33:31.8
Nó bênh vực cho sự lật đổ của chủ nghĩa tư sản và sự thành lập
33:31.9
33:32.8
của chủ nghĩa xã hội.
33:32.9
33:36.5
Vậy thì từ khi nào mà đảng Xã hội Đức trở thành đảng Dân chủ Xã hội?
33:36.6
33:39.2
Ờ thì trong thời chế độ Nazi, rất nhiều người
33:39.3
33:42.6
Đức và Áo theo chủ nghĩa xã hội đi đày ở Scandinavia.
33:42.7
33:46.0
Đây có cả Willy Brandt, người mà thậm chí đã cưới với người Na-uy và
33:46.1
33:49.8
người Áo - Bruno Kreisky, chính là trong cái cuộc đi đày này ở
33:49.9
33:54.5
Thụy Điển từ 1933 đến 1945 là nơi dân chủ cánh tả Đức [tiếng piano]
33:54.6
33:55.5
được sinh ra.
33:55.6
34:00.2
Ở cuối đệ nhị Thế chiến, đảng Xã hội Đức cứ tiếp tục thua cuộc bầu cử,
34:00.3
34:04.0
bênh vực cho chủ nghĩa xã hội. Rồi Brandt trở thành lãnh đạo của
34:04.1
34:07.6
đảng bên Đức và Bruno Kreisky trở thành lãnh đạo của đảng bên Áo.
34:07.7
34:10.2
Họ thay đổi đảng phái của họ để thu nhập một
34:10.3
34:13.5
cái nhìn chính trị và nguyên tắc xã hội giống Scandinavia hơn,
34:13.6
34:17.3
đón nhận nền dân chủ và bãi bỏ Mác-xít và chủ nghĩa xã hội,
34:17.4
34:22.0
đổi tên họ lại là dân chủ xã hội, nhấn mạnh cái phần dân chủ
34:22.1
34:26.1
và kết cục là được bầu làm Thủ Tướng của cả hai nước của riêng họ.
34:26.2
34:29.0
Họ rồi thành lập ra dân chủ xã hội quá tốt
34:29.1
34:32.7
những người theo Đức theo dân chủ xã hội thoát tội với tuyên bố là họ
34:32.8
34:33.4
đã phát minh ra nó.
34:33.9
34:37.3
Sau sự sụp đổ của chế độ Franco, Willie Brandt, người đã làm việc
34:37.4
34:39.5
như là một nhà hoạt động chủ nghĩa xã hội ở Barcelona trong
34:39.6
34:42.8
cuộc nội chiến Tây Ban Nha đã giúp Felipe González định hình lại
34:42.9
34:46.4
đảng Xã hội Tây Ban Nha thành một đảng Dân chủ Xã hội.
34:46.5
34:50.1
trong nhiều kiểu, ý tưởng Đan Mạch này đã chiếm phần lớn của
34:50.2
34:55.9
dân chủ cánh tả châu Âu. Từ Đức đến Tây Ban Nha, đến Áo, đến Ý.
34:56.0
34:59.3
Nó cũng thất bại ở vài nơi, Neil Kinnock đã cố để
34:59.4
35:02.1
thay đổi đảng Lao động Anh thành một đảng Dân chủ Xã hội
35:02.2
35:04.2
và thất bại trong quá trình đấy.
35:04.3
35:07.7
Những vẫn có một lí do tốt vì sao tôi muốn kết thúc cái video này
35:07.8
35:08.5
trên lời nhắn đó.
35:08.6
35:11.8
Các video của tôi thường miêu tả cả thế kỉ dài phát triển lịch sử,
35:11.9
35:14.5
thành ra cái thể chế của hiện đại của chúng ta và nhiều
35:14.6
35:17.7
trong các khán giả của tôi có được cái cảm nghĩ từ những video này
35:17.8
35:20.5
đó là đây nghĩa là chúng ta là tù nhân của lịch sử,
35:20.6
35:24.5
là nó gần như bất khả thi để thay đổi và cải cách một cách hiệu quả một
35:24.6
35:28.4
thể chế xã hội hay nhà nước đã thành lập xuyên suốt nhiều thế kỉ.
35:28.5
35:31.4
và điếu đó không phải là trường hợp ở đây.
35:31.7
35:36.4
Tôi tin là cái ví dụ này, hơn bất kì thứ gì khác, chúng minh cái điểm đó.
35:36.8
35:38.5
BẠN có thể đi đến họ,
35:39.4
35:41.1
câu hỏi chỉ là
35:41.5
35:42.2
bạn có nên?
35:43.5
35:44.9
[Tiếng nhạc piano]
35:45.0
35:47.2
[Tiếng nhạc piano] Trong video tiếp theo, ta sẽ bàn luận cái nguồn gốc của
35:47.3
35:50.7
khủng hoảng nợ công Hy Lạp và đặc biệt là các cơ cấu chính trị mà
35:50.8
35:52.5
đã làm nó có thể xảy ra ngay từ ban đầu.
35:52.6
35:56.2
Và về cái video bạn vừa coi, tôi phải gửi lời cảm ơn đặc biệt tới
35:56.3
36:00.4
youtuber người Mĩ "gascOny" và người Mĩ-Palestine "beacebrocess",
36:00.5
36:04.2
và họa sĩ người Inđônêsia "Menshevik Amongus". Tháng 11 đã là một
36:04.3
36:08.1
tháng tệ hại, khi mà nhiều thứ đi lệch hướng: tôi làm gẫy bảng vẽ tôi,
36:08.2
36:11.9
bị bệnh, và một trong những họa sĩ tôi thuê cũng đi vào vấn đề.
36:12.0
36:15.5
Chúng tôi mất gần như ba tuần làm việc và dự án này gần như
36:16.3
36:19.8
Tuy nhiên khi tin lan ra về các vấn đề mà chúng tôi đang có,
36:19.9
36:22.8
3 người này đã quyết định là ra mặt và đơn giản nói:
36:22.9
36:25.0
"Ê, tôi nghe bạn đang có một thời gian khó khăn,
36:25.1
36:28.2
hãy để chúng tôi giúp bạn" và tôi cực kì cảm kích là họ đã làm thế,
36:28.3
36:30.2
họ cơ bản là đã cứu vớt dự án này.
36:30.3
36:33.4
Vậy nên làm ơn đi xem thử các kênh của họ, tôi sẽ để đường link
36:33.5
36:34.3
đến họ ở phần mô tả.
36:34.4
36:37.5
Nếu bạn muốn ủng hộ kênh này, bạn có thể làm thế qua qua Patreon,
36:37.6
36:40.0
hội viên youtube, hay Papal.
36:40.1
36:42.8
Tôi hi vọng sẽ sớm gặp lại tất cả các bạn cho video tiếp theo.
